ابلاغ قانون ساماندهی پهپادهای غیرنظامی؛ آموزش، خریدوفروش و پرواز فقط با مجوز

قانون «ساماندهی پرنده‌های هدایت‌پذیر از دور (پهپاد) غیرنظامی» مصوب ۶ مهر ۱۴۰۴ پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان، ابلاغ شد. این قانون با هدف ایجاد نظام یکپارچه برای تولید، واردات، ثبت مالکیت، آموزش کاربران، بهره‌برداری و کنترل عملیات پروازی پهپادهای غیرنظامی، وظایف دستگاه‌های مسئول و همچنین ضمانت‌های اجرایی و مجازات‌های تخلفات را به‌طور شفاف تعیین کرده است.

بر اساس ماده ۴، صدور مجوز ساخت و تولید انواع پهپاد غیرنظامی بر عهده وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار دارد و منوط به تأیید عدم سوءپیشینه کیفری مؤثر توسط قوه قضائیه، استعلام امنیتی از وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران و اخذ تأییدیه ملاحظات دفاعی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است. قانون همچنین در تبصره ۴ همین ماده، ساخت و تولید پهپاد بدون مجوز را جرم‌انگاری کرده و برای مرتکبان حبس و جزای نقدی درجه سه در نظر گرفته است.

در حوزه آموزش و صلاحیت کاربری، مطابق تبصره ۱ ماده ۴، صدور پروانه فعالیت در زمینه‌های آموزش، تعمیرات و بهره‌برداری و نیز صدور گواهینامه هدایت پهپادهای غیرنظامی بر عهده سازمان هواپیمایی کشوری است و این فرایند نیز پس از استعلام‌های امنیتی و قضایی و دریافت تأییدیه دفاعی انجام می‌شود. همچنین براساس تبصره ۳ ماده ۴، احراز سلامت جسمی و روانی متقاضیان برای شرکت در دوره‌های آموزشی در آموزشگاه‌های دارای مجوز سازمان الزامی است و شاخص‌های سلامت کاربران حداکثر ظرف سه ماه پس از لازم‌الاجرا شدن قانون به تصویب کارگروه تخصصی می‌رسد. به این ترتیب، هدایت پهپاد صرفاً توسط «کاربر دارای گواهینامه معتبر» مجاز خواهد بود.

قانون جدید برای واردات و خریدوفروش نیز ضوابط سخت‌گیرانه‌ای وضع کرده است. طبق ماده ۵، واردات پهپاد غیرنظامی و قطعات آن اصولاً ممنوع است، مگر در مواردی که مشابه داخلی وجود نداشته یا تولید داخل نیاز کشور را تأمین نکند یا واردات نمونه برای توسعه دانش‌بنیان ضروری باشد. در این موارد هم واردات تنها پس از استعلام‌های قضایی و امنیتی، تأیید وزارت دفاع و انطباق با معیارهای ایمنی و با تشخیص وزارت صمت مجاز است. قانون برای واردات غیرمجاز علاوه بر مصادره کالا، مجازات درجه سه یا چهار (به تشخیص قاضی و متناسب با جرم) پیش‌بینی کرده است.

در بخش مالکیت و معامله، ماده ۶ تصریح می‌کند هر پهپاد باید دارای سند رسمی مالکیت و شماره شناسایی یکتا باشد. بر همین اساس، هرگونه معامله، واگذاری حق بهره‌برداری، توزیع، حمل یا نگهداری پهپاد بدون سند مالکیت ممنوع اعلام شده و طبق ماده ۱۲، مرتکب علاوه بر مصادره پهپاد به حبس و جزای نقدی درجه پنج محکوم می‌شود. دارندگان پهپادهای فاقد سند پیش از تصویب قانون نیز تنها سه ماه پس از لازم‌الاجرا شدن قانون فرصت دارند برای دریافت سند رسمی اقدام کنند و پس از پایان مهلت، مشمول همین مجازات خواهند شد.

قانون ساماندهی پهپادهای غیرنظامی همچنین شرایط بهره‌برداری و پرواز را مشخص کرده است. طبق ماده ۸، بهره‌برداری و انجام عملیات پروازی فقط در صورتی مجاز است که پهپاد دارای سند رسمی مالکیت باشد، کاربر گواهینامه معتبر داشته باشد و طرح پرواز پیش از انجام عملیات در سامانه مربوط ثبت و تأیید شود. پرواز در استان‌های تهران و البرز نیز نیازمند مجوز قرارگاه ثارالله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. به منظور تحقق این سازوکار، شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران مکلف شده سامانه ثبت و تأیید طرح پرواز را ظرف سه ماه راه‌اندازی کند.

در بخش مقابله با تخلفات پروازی، ماده ۱۳ پرواز بدون مجوزهای قانونی را جرم دانسته و مقرر کرده است مرتبه اول با مصادره پهپاد و در صورت تکرار علاوه بر مصادره، با حبس و جزای نقدی درجه پنج مواجه خواهد شد. همچنین اگر این تخلف در زمان جنگ یا وضعیت امنیتی رخ دهد، مرتکب به حداکثر مجازات حبس درجه پنج محکوم می‌شود. ماده ۱۵ نیز پرواز غیرمجاز بر فراز حریم‌های نظامی، انتظامی و امنیتی را ممنوع کرده و برای آن حبس درجه چهار تعیین کرده است.

از دیگر مقررات مهم این قانون، ممنوعیت هرگونه فعالیت اتباع خارجی در واردات، صادرات، تولید، توزیع، تعمیر، تجهیز، حمل، نگهداری یا معامله پهپادهای غیرنظامی است؛ موضوعی که طبق ماده ۲۱ در صورت ارتکاب، حبس درجه چهار در پی دارد. همچنین ماده ۱۴ تصریح می‌کند اگر هرگونه تولید، واردات، معامله یا پرواز با هدف کاربری نظامی یا ارتکاب جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی انجام شود، مرتکب به حداکثر مجازات همان جرم امنیتی محکوم خواهد شد.

در حوزه مسئولیت مدنی و بیمه نیز مواد ۱۸ و ۱۹ مالکان، بهره‌برداران و کاربران را مسئول جبران خسارات مادی و معنوی ناشی از پهپاد دانسته و آنان را ملزم به داشتن بیمه مسئولیت مدنی در قبال اشخاص ثالث کرده است.

مطابق ماده ۲۲، آیین‌نامه اجرایی این قانون باید ظرف سه ماه توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با همکاری وزارتخانه‌های راه و شهرسازی، کشور، اطلاعات و صمت تهیه و پس از تأیید ستاد کل نیروهای مسلح به تصویب هیئت وزیران برسد.

قانون ساماندهی پهپادهای غیرنظامی مشتمل بر ۲۲ ماده و ۱۷ تبصره است و با تعیین دقیق مسیر مجوزدهی، آموزش، ثبت مالکیت و ضمانت‌های اجرایی، زمینه ساماندهی کامل صنعت و خدمات پهپادی غیرنظامی و افزایش ایمنی و شفافیت این حوزه را فراهم می‌کند.